Άγδιστις

Μυθολογικό πρόσωπο.Ερμαφρόδιτη θεότητα της Φρυγίας. Ο μύθος της Ά. έχει ασιατική προέλευση και πολλές παραλλαγές. Αρχικά το όνομα Ά. προήλθε από το όρος Άγδος κοντά στην Πεσσινούντα και ήταν μάλλον επίθετο της Κυβέλης, της μητέρας-θεάς. Σύμφωνα με τον Παυσανία, από το σπέρμα του Δία, το οποίο έπεσε στο χώμα, γεννήθηκε ένα ερμαφρόδιτο ον, που το ονόμασαν Ά. Οι άλλοι θεοί το έδεσαν και το ευνούχισαν. Από το μέρος που έκοψαν, προφανώς το ανδρικό γενετήσιο όργανο, γεννήθηκε μια αμυγδαλιά. Κάποια μέρα η κόρη του ποταμού-θεού Σαγγάριου πήρε έναν καρπό από αυτό το δέντρο, τον έβαλε στον κόρφο της και στη συνέχεια έμεινε έγκυος. Η νέα γέννησε και εγκατέλειψε το παιδί της έκθετο. Το ανέθρεψε ένας τράγος και το παιδί αυτό έγινε ένας εκπληκτικά ωραίος νέος που τον ερωτεύτηκε η Ά. Οι συγγενείς του νέου όμως τον έστειλαν στην Πεσσινούντα, για να παντρευτεί την κόρη του βασιλιά της πόλης. Είχε τελειώσει o υμέναιος όταν εμφανίστηκε η Ά. Μόλις την είδε o νεαρός σύζυγος τρελάθηκε και έκοψε μόνος του τα γεννητικά του όργανα. To ίδιο έκανε και ο βασιλιάς της Πεσσινούντας από τη στεναχώρια του. Η Ά. έπειτα από αυτό παρακάλεσε τον Δία να μην αποσυντεθεί το σώμα του δυστυχισμένου νέου. Ο Δίας εισάκουσε την παράκλησή της. Μια άλλη παραλλαγή του ίδιου μύθου αναφέρει πως το όνομα της κόρης του ποταμού-θεού Σαγγάριου ήταν Νανά (ή Σαγγαρίτις, σύμφωνα με άλλη εκδοχή) και του παιδιού που γέννησε από τον καρπό της αμυγδαλιάς ήταν Άττης. Επιπλέον συνδέει τον Άττη με την κόρη του Μίδα, βασιλιά της Πεσσινούντας, και την Κυβέλη, που έθαψε τα κομμένα γεννητικά όργανα του Άττη και από το αίμα του φύτρωσαν βιολέτες. Υπάρχουν και άλλες παραλλαγές του τραγικού αυτού μύθου, που απηχεί προφανώς την εξάπλωση της λατρείας της Κυβέλης στη μικρασιατική ενδοχώρα και στη συνέχεια προς τις ελληνικές χώρες. Η Ά. εξάλλου πιστευόταν ότι έφερε στην Πεσσινούντα τη λατρεία του Άττη. Αλλά και στην Αττική βρίσκουμε, ακόμη και στον 4o π.Χ. αι., αναθήματα προς την Ά. και τον Άττη με επιγραφική μάλιστα μαρτυρία: θεοί Αγδίστεις.